با نزدیک شدن به موسم حج و بنا بر یک سنت بسیار قدیمی ، کناره های پرده خانه خدا این روزها بالا زده شده تا پرده کعبه شریف با توجه به انبوه زائرانی که به حج می آیند و قصد زیارت بیت الله الحرام را دارند ، سالم بماند. پرده خانه خدا که از ابریشم بافته می شود با استفاده از بندهای محکمی در طول سال به حلقه هایی که در پای دیوارهای بیت الله وجود دارد ، بسته می شود . لایه زیرین پرده خانه خدا سفید رنگ است و وقتی که ببینده از دور به خانه که پرده از روی آن بالا زده شده است ، می نگرد ، حالتی شبیه به احرام بستن در چشم او می نشیند . بالا زدن پرده خانه خدا معمولا تا عید قربان به طول می انجامد و به این اقدام در اصطلاح عام " احرام بستن " خانه خدا می گویند. ... 

کعبه شریف ترین مکان ها برای مسلمانان است . در نگاه ظاهری به خانه خدا ، اولین چیزی که در چشم می نشیند ، پرده ای است که کعبه شریف را پوشانده است . پرده کعبه و متعلقات آن از زمان حضرت ابراهیم ( ع) تا کنون آن چنان قداستی داشته که تمام جزئیات آن مورد توجه دقیق مردم بوده است. 



یکی از متعلقات کعبه که همواره مورد عنایت خاص مردم و حکومتها بوده پوشش یا همان «کسوة الکعبه» است. پرده کعبه در طول تاریخ شاهد تحولات بسیاری بوده و گاه دستمایه ای برای بهره برداریهای سیاسی و برخوردهای حاکمان و والیان نیز شده است. 



در مورد اینکه چه کسی اولین پوشش را برخانه خدا قرار داد ، اختلاف وجود دارد، اما بیشتر مورخان بر این باور هستند که نخستین کسی که کعبه را پوشاند ،‌ابراهیم و اسماعیل (ع) بودند .در منابع روایی آمده است که : "اسماعیل همسر عاقلی داشت. او پس از بنای کعبه به اسماعیل پیشنهاد کرد که پرده ای روی دیوارهای کعبه کشیده شود. اسماعیل این پیشنهاد را قبول و بدنبال آن پشم بسیاری فراهم آورد و میان قوم خود تقسیم کرد تا آن را بریسند و آنها به سرعت چنین کردند. سرانجام پوششی فراهم شد که آن را قطعه قطعه بر کعبه آویختند و سه طرف این خانه مقدس پوشانیده شد و طرف چهارم را اسماعیل با برگ و الیاف گیاهی پوشانید.چون موسم حج رسید و زائران از نزدیک آن را دیدند خوششان آمد و هدایایی در اختیار اسماعیل قرار دادند که با کمک آنها طرف چهارم کعبه نیز پوشانیده شد." 



درباره بافت پرده خانه خدا و کیفیت آن و چگونگی تامین آن شاید اطلاعاتی داشته باشید و می دانید که امروزه آنرا در بیرون شهر مکه مکرمه و در کارخانه ای که برای همین منظور تاسیس شده است ، می بافند و سال به سال نیز آنرا تعویض می کنند. 



تامین پرده خانه خدا درطول تاریخ افتخار سلاطین و حاکمان چندی بوده است . روزی این افتخار برای حاکمان بغداد بود و زمانی دیگر براثر تحولاتی این سعادت نصیب حاکمان مصر و حتی در مقطعی نصیب ایرانی ها شد . 



تا سال 661 که پوشش کعبه به انحصار حاکمان مصر در آمد، پوشش همواره از طرف خلفای عباسی تهیه می شد و پرده را گاهی از مصر و گاهی از یمن و گاهی از خراسان تهیه می کردند. ابن عبدربه (متوفای سال 328 هجری قمری) از پوشش کعبه در زمان خود چنین گزارش می دهد: 



«همه بیت را می پوشانند مگر رکن حجرالاسود را که به اندازه یک و نیم برابر قامت انسان باز گذاشته می شود و چون موسم حج رسید کعبه را با «قبطی» که دیباج سفید خراسانی است می پوشانند و مادام که حجاج در حال احرام هستند همان کسوه سفید بر کعبه باقی می ماند و چون از احرام بیرون آمدند، یعنی روز عید قربان، به آن پرده ای از دیباج سرخ خراسانی می پوشانند که در آن خانه هایی است و در آنها حمد و تسبیح و تکبیر و تعظیم خدا نوشته شده است و کعبه تا سال بعد به همین صورت می ماند که دوباره به گونه ای که گفته شد ، پوشانیده شود. چون پرده ها بر روی کعبه زیاد شود به طوری که سنگینی آنها بر کعبه خطر داشته باشد، قسمتهایی از آن برداشته می شود و آنها را خادمان بیت بر می دارند." 



در سال 532 به خاطر ضعف عباسیها و اختلافاتی که بوجود آمده بود پوشش کعبه از طرف خلیفه نرسید و در این سال مردی به نام «رامشت» که یک تاجر ایرانی بود ، پوششی از پارچه های نفیس به قیمت هجده هزار دینار مصری تهیه کرد و بر کعبه پوشانید. 



الناصرالدین الله که در سال 575 هـجری قمری به خلافت رسید ، پوشش سبز رنگی از دیباج به کعبه پوشانید و از عهد مأمون تا این زمان پرده به رنگ سفید بود و سپس همو (ناصر) در سال 621 پرده ای به رنگ سیاه بر کعبه پوشانید و از این زمان به بعد رنگش همیشه سیاه بود. 



در سال 644 در اثر طوفان شدیدی که در مکه به وجود آمد، پرده کعبه پاره شد و نایب حاکم یمن از شیخ حرم به نام منصور بن منعه بغدادی خواست که پرده را او تهیه کند. او گفت : پرده را فقط از مال خلیفه می توان تهیه کرد و مبلغ سیصد هزار دینار قرض کرد و پرده ای از پنبه تهیه و به آن رنگ سیاه زد و به کعبه پوشانید. 



بعد از انقراض عباسیان چندین سال پرده از یمن آمد و در سال 659 ملک مظفر از یمن فرستاد و اولین کس از ملوک مصر که پوشش کعبه را تقدیم کرد ، ملک ظاهر بند قداری بود که در سال 661 فرستاد و در سال 743 ملک صالح اسماعیل بن محمد قلاوون پادشاه وقت در مصر قریه ای را در نواحی قاهره در منطقه «قلیوبیه» برای پوشش کعبه و حجره نبوی وقف کرد. 



از کسانی که درباره پرده کعبه در زمان خود اطلاعاتی به دست داده اند ابن بطوطه است که خود در سال 725 عازم مکه شد و ماههای حج را در آنجا بود. وی ضمن ارائه اطلاعات با ارزشی از منازل میان مدینه و مکه و مواقف مختلف و وضع معیشت مردم مکه و حاجیان در آن زمان ، درباره پرده می گوید: " در روز بیست و هفتم ذیقعده پرده کعبه را به اندازه یک و نیم برابر قامت انسان از چهار طرف بالا می برند تا دستها به آن نرسد و این عمل را احرام بستن کعبه می نامند." 

تا این زمان عادت این بود که پوشش کعبه از طرف پادشاهان مصر تهیه می شد و کسی حق نداشت پرده ای برای کعبه بفرستد تا اینکه در سال 848 شاهرخ میرزا فرزند امیر تیمور گورکان پس از تلاش بسیار موفق شد که پرده را از ایران بفرستد. 



داستان از این قرار بود که چون شاهرخ میرزا در سال 807 در خراسان به سلطنت رسید یکی از آرزوهای او این بود که پرده کعبه را او تهیه کند ولی تهیه و ارسال پوشش کعبه در انحصار پادشاهان مصر بود. شاهرخ طی نامه ای به «الملک الاشرف» تقاضاهایی از او کرد که مهمترین آنها این بود که اجازه دهد پوشش کعبه را او تهیه کند. 



سلطان مصر نپذیرفت و نامه های متعددی میان آنها رد و بدل شد و سرانجام در سال 843 «الملک الاشرف» درگذشت و پسر او بنام «الملک الظاهر» در جای او نشست و او موافقت خود را با درخواست شاهرخ میرزا اعلام کرد و شاهرخ با خوشحالی تمام پرده ای را که در شهر یزد بافته و به هرات انتقال داده شده بود ، همراه با صد نفر در سال 848 به مصر فرستاد و پادشاه مصر ضمن استقبال شایسته از ایرانیان آنها را در همان سال همراه با حاجیان مصر به مکه اعزام کرد و در آن سال پرده ایرانی بر قامت کعبه برافراشته شد. 



از زمانی که عثمانیها بر حجاز و مصر مسلط شدند ، تهیه پوشش کعبه در انحصار آنان بود. آنها پرده کعبه را از مصر از محل اوقافی که برای این منظور بود آماده و ارسال می کردند. در عهد سلیمان شاه بن سلیمان خان اوقاف کعبه در مصر مخارج پرده را تأمین نکرد و لذا سلیمان شاه 10 قریه دیگر در مصر خریداری کرد و بر اوقاف کعبه افزود. 



برای این 10 قریه وقفنامه مفصلی تهیه شد و طی آن منافع حاصل از این ده قریه به تهیه پرده کعبه اختصاص یافت.به همین جهت بود که در مصر کارگاهی برای بافت پرده کعبه تأسیس شد. این کارگاه نزدیک قصر سلطان بود و به «قصر الکسوة» شهرت یافت. رئیس دار الکسوه را «ناظر الکسوة» می نامیدند. هم اکنون نیز در قاهره محله ای به نام قصر الکسوة وجود دارد. 



رشدی صالح در تعلیقاتی که به کتاب "اخبار مکه ازرقی " دارد، می نویسد: تا سال 1333 عادت بر این بود که تنها نام سلطان عثمانی بر کسوه نوشته می شد ،‌ولی در این سال نام سلطان کامل حسین نیز که بر مصر سلطنت داشت ، در کنار نام عثمانی نوشته شد. 

تا سال 1341 پرده همچنان از مصر می آمد که در این سال اختلافاتی میان مصر و حجاز به وجود آمد و پرده به مصر برگردانیده و در سال 1342 روابط دو کشور مساعد شد و باز پرده از مصر آمد و در سال 1343 عبدالعزیز آل سعود پرده ای از منطقه «احسا» تهیه کرد. در سال 1344 مجدداً پرده از مصر آمد. 



در سال 1345 روابط میان مصر و حجاز دوباره تیره شد و پرده از مصر نیامد و عبدالعزیز پرده را تهیه کرد و در سال 1346 وی مؤسسه ای را جهت بافت پرده در محله "اجیاد " مکه تأسیس و از هند بافندگانی آورد تا اینکه کسانی از خود مکه این صنعت را یاد گرفتند. 



بدین گونه اولین پوششی که در خود مکه بافته شد در سال 1346 بود. این پوشش از حریر طبیعی بود و رنگ مشکی داشت. تا سال 1358 پوشش کعبه در همان کارگاهی که عبدالعزیز ساخته بود تهیه می شد تا اینکه دولت مصر از عبدالعزیز خواست اجازه دهد کسوه مجدداً از مصر حمل شود و عبدالعزیز این اجازه را داد و کارگاه مزبور تعطیل و بار دیگر پرده از مصر آمد و این کار تا سال 1382 ادامه داشت. ولی در این سال میانه جمال عبدالناصر رئیس جمهور مصر و ملک سعود پادشاه عربستان به هم خورد و پرده کعبه از مصر تا بندر جده حمل شد ولی در اثر اختلاف میان مقامات سعودی و فرمانده کشتی مصری این کشتی که حامل پرده و حجاج مصری بود ، به مصر بازگشت. 



در آن سال سعودیها در تلاش برای تهیه پرده کعبه به هند، پاکستان، سوریه و ژاپن سفر کردند ولی موفق نشدند اما وقتی به کارگاه تعطیل شده عبدالعزیز مراجعه کردند قطعه هایی را یافتند و از تنظیم آنها پرده کاملی آماده کردند و در دهم ذیحجه 1382 کعبه را با آن پوشانیدند. 



از آن زمان به بعد و تا کنون پرده کعبه در خود مکه تهیه می شود و محلی که اکنون برای بافت کسوه در نظر گرفته شده در مدخل مکه در زمینی به مساحت صد هزار متر مربع قرار دارد و مشتمل بر آلات نساجی و بافندگی دستی و هم ماشین آلات جدید می باشد. 



کارخانه ای که پوشش خانه خدا را تهیه می کند از بافتهای دستی و ماشینی همچنین افراد متخصص در این مورد خاص بهره می برد بر روی این پوشش آیات قرآن مجید با خط زیبا و به شکل جالبی با نخ های طلا و نقره بافته می شود به طوری که دهها کیلو طلا و نقره در ساخت آن استفاده می شود. 



جنس آن از حریر طبیعی و خالص و به رنگ مشکی است. ارتفاع آن به 14 متر می رسد و نوار دور این پوشش که به عرض 95 سانتیمتر و طول 4500 سانتی متر است از 16 قطعه به شکل مربع از تزئینات اسلامی پوشیده شده است. 



بر روی این نوار آیات قرآنی نوشته شده است که در فواصل معین عبارات «یا حی یا قیوم»، «یا رحمن یا رحیم» و «الحمدالله رب العالیمن» با رنگ طلایی که اطراف خانه خدا را در بر می گیرد، نوشته شده است. 



پوشش «در کعبه» نیز از حریری است به ارتفاع 5/ 6 متر و عرض 5/3 متر و بر روی آن آیات قرآنی و تزئینات اسلامی با طلا نقره پوشیده شده است. 

پرده خانه خدا از 5 قطعه تشکیل شده است که هر قسمت یک طرف کعبه را می پوشاند و قطعه پنجم هم در کعبه را در بر می گیرد؛ بطوریکه هنگام نصب وزن آن نزدیک به دو تن می رسد. 

در کارخانه بافندگی و تهیه این پرده که حدود 8 ماه با دست و ماشین طول می کشد بیش از 200 بافنده ماهر و افراد شایسته و کارآمد فعالیت می کنند. 

خانه کعبه علاوه بر یک پرده بیرونی که در معرض دید عموم قرار دارد ،‌ یک پرده نیز در درون دارد . پرده بیرونی سالی یکبار و در روز عرفه و پرده داخل کعبه هر دو سال یکبار تعویض می شود. 



هزینه بافت و سایر کارهای آماده سازی پرده بیرونی حدود 20 میلیون ریال سعودی معادل پنج میلیارد تومان اعلام شده است و در ساخت آن حدود 120 کیلوگرم طلا بکار می رود. 

کمربند کعبه که بر روی پرده نصب می شود از 16 قسمت تشکیل شده و عباراتی مانند «یا حی یا قیوم» «یا رحمن یا رحیم» و «الحمدلله رب العالمین» برروی آن نوشته می شود. 



در سال 1399 هجری قمری کارگاه پرده بافی بزرگتری در محله ام الجواد مکه احداث شد که همچنان به کار خود ادامه می دهد و دیدار نویسنده این گزارش از آن در سفرعمره بهانه این نوشته شد . دراین کارگاه حدود 240 کارگر در طول یکسال مشغول بافتن پرده خانه خدا هستند. 



یک نکته مهم دربافت وآماده سازی پرده خانه خدا ، زردوزی کتیبه های آن است که هنری ایرانی می باشد و گفته می شود زمانی که ایرانی ها آماده سازی پرده خانه خدا را برعهده داشتند ، مورد استفاده قرار گرفت و بعدها به بخشی از ظرایف پرده مبدل شد. 



به روایت تاریخ، 115 سال پیش از میلاد مسیح، بنا به یک سنت، دولت چین برای سر به مهر آوردن همسایگان، قطعاتی از پارچه ای زربفت و زری دوزی شده را همراه با نمایندگانی به ایران فرستاد. 723 سال بعد، یعنی در سال 628 میلادی، هنگامی که "هراکلوس " دستگرد را تصرف و غارت کرد، گرانبهاترین غنایمی که به دست آورد، زردوزی های ایرانی بود. همین روایت تاریخی باعث شد تا این تصور در اذهان بنشیند که نخستین بار زردوزی از چین به ایران راه یافته، حال آن که نتیجه کاوش های باستان شناسی در روسیه حکایت از آن دارد که در سده سوم پیش از میلاد زردوزی و تولید پارچه های زربفت در ایران رواج داشته و ایرانیان با نخ های زرینی که به ظرافت تابیده شده بود، تصویر برگ مو و پیچک را بر روی پارچه های پشمی می دوختند. قرن ها بعد، بیزانس، همسایه ایران، با تقلید از فرآورده های ایرانی سوزن دوزی هایی عرضه کرد که مرغوبیت آن بیشتر بود و رنگ های خیره کننده برتری داشت. 



با هجوم مغول ها، عناصر هنر چینی نیز به زردوزی ایران راه یافت و اگرچه هیچ اثری از زردوزی های این دوره در دست نیست، اما ادامه آن قطعاً به قرن 15، 16 و 17 میلادی کشیده؛ چه آن که " شاردن " در سیاحت نامه خود، بارها ظرافت زردوزی ها و گلدوزی های ایرانی را، که به رغم خودش برتر از گلدوزی های اروپاییان و ترکان بوده، ستوده است.تولید زری دوزی که در نقاط مختلف ایران به کم دوزی ، گلدوزی ، برودری دوزی و کمان دوزی شهرت دارد، شاخه ای از هنر ظریف دوزیه (EMBROIDERY) محسوب می شود و در گذشته در بیشتر نقاط ایران رواج داشت، اما اکنون استان هرمزگان و به ویژه شهرهای بندرلنگه، بندرعباس و میناب از مراکز عمده تولید آن به شمار می آیند. 

گلابتون دوزی پس از اسلام، در ابعاد بیشتری در اقصی نقاط ایران رواج یافت و به خصوص از قرن سوم آذین و تزیین پرده خانه خدا شد. 



هنرمندان شوش و شوشتر موظف به تهیه 12 تخته روپوش حجرالاسود در تمام مدت سال بودند. جنس پرده ها مخمل مشکی بود و تزئینات روی آن، کتیبه دوزی، شمسه دوزی، کمنددوزی، گلابتون دوزی، ده یک دوزی را شامل می شد که معمولاً همگی با نخ های گلابتون عیاردار دوخته می شد. این کار تا سده دهم هجری به عهده هنرمندان ایرانی بود، اما از آن پس به عهده کشورهای عثمانی، مصر و دیگر کشورهای اسلامی گذاشته شد.