افراتخته - علي آباد كتول

معرفی روستای افراتخته

اَفراتَخته از روستاهاي جنگلي استان گلستان ايران و داراي جنگل انبوه چند هزار ساله‌است.

دهکده افراتخته در جنوب شرقي شهر علي‌آباد کتول واقع شده‌است و داراي جاذبه‌هاي طبيعي و گردشگري است.

در پيرامون افراتخته منطقه شکار ممنوع قرار گرفته‌است که زيستگاه گونه‌هاي جانوري منحصر به فرد است.

اندوختگاه‌هاي سرخدار افراتخته از رويشگاه‌هاي سرخدار جنگل‌هاي شمال ايران است که در آن درختان سرخدار با قدمت بسيار بالا به طور انبوه و گاهي نيز به شکل توده‌هاي خالص روييده‌اند. سن برخي از اين درختان به بيش از هزار سال مي‌رسد.

جنگل افراتخته داراي 150هکتار از جنگل‌هاي190 ميليون ساله‌است. اندوختگاه سرخدار که در حوضه آبخيز زرين‌گل و 30کيلومتري جنوب شرقي علي‌آباد کتول و در مجاورت روستاي افراتخته واقع شده به عنوان حوزه شماره 85 در تقسيم بندي طرح جامع جنگل‌هاي شمال کشور به ثبت رسيده‌است.

با اين حال از سال 1378خورشيدي با تصويب مقامات براي ساخت جاده و ويلا اين اندوختگاه طبيعي در معرض خطر قرار گرفته‌است.

تصويري از افراتخته

موقعيت و تاريخچه
روستاي افراتخته از توابع بخش مرکزي شهرستان علي‏ آباد ، با مختصات جغرافيايي 54 دجره و 58 دقيقه طول شرقي و 36 درجه و 48 دقيقه عرض شمالي، در 32 کيلومتري جنوب شرقي شهر علي‏ آباد و در 72 کيلومتري گرگان قرار دارد.
کوه‏هاي افراتخته در شمال ، تکيانو در جنوب ، مليارتو در غرب و دره افراتخته در جنوب روستا واقع شده ‏اند.

اين روستاي کوهستاني در ارتفاع 1550 متري از سطح دريا قرار گرفته است و تحت تأثير اقليم کوهستاني، زمستان‏هاي سرد و تابستان‏هاي معتدل دارد. ميانگين بارندگي سالانه آن 584 ميلي‏متر گزارش شده است.
رودخانه افراتخته، در جنوب روستا جريان دارد. آب و هواي معتدل و اراضي حاصلخيز همراه با کوش‏هاي روستاييان تأثير فراواني در شکل‏گيري و ماندگاري اين روستا داشته است. چاه سنگي و باستاني پيرآلا در 2 کيلومتري روستا، گورستان گبري و حمام قديمي روستا، بيانگر قدمت کهن اين روستا مي‏باشد.
مردم روستاي افراتخته به زبان فارسي سخن مي‏گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.

الگوي معيشت و سکونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375، روستاي افراتخته 145 نفر جمعيت داشته است که در سال 1385 به 251 نفر افزايش يافته است.

درآمد اکثر مردم روستاي افراتخته از فعاليت‏هاي زراعي، باغداري و دامداري تأمين مي‏شود؛ گروهي نيز، در بخش خدمات و صنايع دستي اشتغال دارند.
گندم، جو، يونجه، ارزن، پياز، سير، لوبيا چيتي و سيب‏زميني از مهم‏ترين محصولات زراعي روستاست. به دليل شرايط مساعد اقليمي، باغداري رونق نسبي دارد. کشت و جمع‏آوري گياه دارويي گل گاوزبان از ديگر فعاليت‏هاي زراعي روستاييان محسوب مي‏شود. پرورش زنبور عسل و توليد عسل در روستا رواج دارد.
محصولات عمده دامي اين روستا عبارتند از: فرآورده‏هاي لبني، گوشت و پشم گوسفند.
مردم روستاي افراتخته به ويژه زنان ضمن همکاري در فعاليت‏هاي زراعي، با توليد صنايع دستي متنوع، نقش مهمي در افزايش درآمد و تأمين هزينه‏هاي خانوار دارند. روستاي کوهپايه‏اي افراتخته بافت مسکوني نسبتاً متراکمي دارد و در شيبي ملايم استقرار يافته است.
کالبد و شکل خانه‏هاي روستا از نوع فعاليت و معيشت ساکنين آن‏ها تأثير پذيرفته است. سقف خانه‏ها، عموماً شيرواني است و ديوارها با گل اندود شده‏اند. مصالح به کار رفته در ساخت بناهاي قديمي از گل، سنگ، خشت، آجر و چوب است. در ساخت خانه‏هاي جديد از مصالح سيمان، گچ، تيرآهن و مانند آن نيز استفاده مي‏شود.
جاذبه‏هاي گردشگري
ارتفاعات پيرامون روستاي افراتخته که از جنگل‏هاي انبوه درختان پهن برگ پوشيده شده، زيباترين مناظر طبيعي را به نمايش مي‏گذارند.
کوه تکيانو، با ارتفاع 2901 متر در 7 کيلومتري جنوب روستا، از جلوه‏هاي طبيعي بسيار زيباي روستاست.
در فاصله نيم کيلومتري روستا، يکي از جنگل‏هاي کمياب درختان سرخدار (از گونه‏هاي نادر جنگلي)، در وسعت 240 هکتار محفوظ مانده است. چشم‏انداز جنگل‏هاي سرخدار، زيبايي سواحل رودخانه افراتخته، يخچال‏هاي طبيعي در 3 کيلومتري روستا، چشمه‏هاي آب معدني نزديک روستا و همچنين آبشارهاي طبيعي بسيار زيبايي که از بلنداي 300 تا 2500 متري ارتفاعات پيرامون روستا سرازير مي‏شوند، فضاي بسيار مناسبي براي ديدار گردشگران ايجاد کرده‏اند. تنوع رنگ‏ها، هواي دلپذير، آواز خوش پرندگان و زمزمه جريان آب بر روي سنگ‏ها، پرديس کوچکي در اطراف روستاي افراتخته پديد آورده‏اند که تماشاگران را به حيرت وامي‏دارد.
خانه‏هاي قديمي و پراکنده روستا، گورستان قديم گبري، حمام قديمي روستا معروف به کهنه حمام و همچنين چاه سنگي کهن پيرآلا در فاصله 2 کيلومتري روستا با عمق 100 متر و دهانة 8 متر، از جاذبه‏هاي تاريخي روستا به شمار مي‏آيند.
مردم روستاي افراتخته، در ايعاد مذهبي قربان، فطر و غدير به جشن و سرور مي‏پردازند و در ايام محرم و وفات ائمه به سوگ مي‏نشينند. مردم اين روستا مراسم ملي عيد نوروز، چهارشنبه سوري، سيزده بدر و شب يلدا را نيز گرامي مي‏دارند.
مراسم ختنه‏سوران، عروسي‏هاي سنتي، سحرخواني و افطاري‏هاي گروهي ماه رمضان و عزاداري به شيوه سنتي در ايام محرم از ديگر آيين‏ها و سنت‏هاي مردم اين روستاست.
چهار بيتي خواني، نوازندگي ني، دوتار و شمشاد از ديگر مراسم متداول در جشن‏ها و عروسي‏هاي روستاست.
مردم روستا به ويژه جوانان، در اوقات بيکاري و فراغت به انجام انواع بازي‏هاي محلي کشتي، چوب بازي (چليک بازي)، چرخونک چوبي (گردو بازي)، درنا بازي (مخصوص بانوان)، ريگ بازي، تک (تيله)بازي، هفت سنگ و اشتر قدبازي (نوعي بازي با توپ) مي‏پردازند.
استفاده از پوشاک محلي در اين روستا معمول است؛ مردان روستا از کت و شلوار، جليقه و کلاه پشمي استفاده مي‏کنند. زنان نيز، پيراهن‏هاي بلند، پيژامه و جليقه بر تن مي‏کنند و بر روي روسري معمولاً، پوشش ديگري به سبک زنان عشاير مي‏بندند. لباس زنان در جشن‏ها و مراسم عروسي روستا، با انواع زيرآلات و پولک‏هاي رنگي زيبا تزيين مي‏شود.
صنايع دستي روستاي افراتخته عبارتند از: قالي، چادر شب، سفره پارچه‏اي، دستمال، نمدمالي، چوخا، ساق پيچ پشمي، تور پشتي (کوله پشتي) و انواع وسايل چوبي مانند قاشق، لگن، سطل و خيش چوبي و «دوره» (مخزني چوبي براي گرفتن کره از ماست).
از انواع غذاهاي محلي اين روستا مي‏توان به انواع آش، آبگوشت، کباب و انواع خورشت و نان محلي اشاره کرد. عسل طبيعي درختي و انواع مواد لبني مانند شير، ماست، کره، پنير همراه با انواع صنايع دستي از سوغاتي‏هاي روستا محسوب مي‏شوند.
دسترسي: اين روستا از طريق شهرهاي علي‏آباد و گرگان قابل دسترسي است و جاده‏اي مناسب و آسفالت دارد.

*****************

ذخيره گاه سرخدار افراتخته
    به گفته كارشناسان جنگلداري و منابع طبيعي، سرخدار از معدود درختان سوزني برگ بومي ايران است كه از بقاياي رويش هاي دوران سوم زمين شناسي محسوب مي شود. ذخيره گاه هاي سرخدار افراتخته كه در استان گلستان واقع شده از رويشگاه هاي سرخدار جنگل هاي شمال ايران است كه در آن درختان سرخدار با قدمت بسيار بالابه طور انبوه و گاهي نيز به شكل توده هاي خالص روييده اند. سن برخي از اين درختان به بيش از هزار سال مي رسد.
    براساس مطالعات احمد مصدق استاد دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران قدمت درختان سرخدار در جنگل هاي شمال ايران بالغ بر 190 ميليون سال است كه در جنگل افراتخته در استان گلستان جنگل 150 هكتاري آن موجود است. اين استاد برجسته منابع طبيعي معتقد است بايد قطع اين درختان در منطقه افراتخته ممنوع شود.افراتخته يكي از رويشگاه هاي منحصر به فرد ايران و حتي جهان محسوب مي شود كه در سال 1371 به عنوان ذخيره گاه ژنتيكي ايران معرفي شده است. ذخيره گاه سرخدار كه در حوضه آبخيز زرين گل و 30 كيلومتري جنوب شرقي علي آباد كتول و در مجاورت روستاي افراتخته واقع شده به عنوان حوزه شماره 85 در تقسيم بندي طرح جامع جنگل هاي شمال كشور به ثبت رسيده است.
    محمدرضا لساني كارشناس تحقيقات جنگل معتقد است: «جنگل خالص سرخدار في نفسه قدرت ماندگاري در طبيعت را ندارد و به دليل بردباري به سايه و نداشتن حامي در اشكوب بالا، انبوهي شاخ و برگ و در نتيجه فقدان خزان و عدم جذب نزولات آسماني در كف جنگل قدرت تجديد حيات و ماندگاري خود را از دست مي دهد. جنگل هاي سرخدار افراتخته اكنون چنين وضعيتي دارند و شايد بتوان احداث جاده را با هدف اصلاح اين وضع مفيد به حساب آورد، اما به دليل شيب زياد دامنه و تيغ خوردن زمين لغزش ايجاد كرده و موجب مي شود كل منطقه به همراه جاده حركت كرده و به سوي پايين شيب برود و باعث نابودي جنگل و جاده بشود.»
    اين كارشناس تحقيقات جنگل تاكيد مي كند: «جاده در تمام دنيا يكي از شاخصه هاي مهم پيشرفت جنگلداري كشورها است ولي متاسفانه در ايران از اين خصيصه سوءاستفاده مي شود و احداث آن راه قاچاق چوب و دسترسي ب Afra Takhte (3)

ه جنگل و تخريب بيشتر را فراهم مي كند.»دكتر فرود شريفي رئيس سازمان جنگل ها و مراتع و آبخيزداري كشور در اين باره به اعتماد گفت:«درباره احداث اين جاده در مجاورت جنگل افراتخته هيچ درخواستي داده نشده و در صورت دريافت چنين درخواستي سازمان جنگل ها به هيچ عنوان اجازه تخريب جنگل و احداث جاده در عرصه هاي جنگلي را نخواهد داد.»تلاش اعتماد براي تماس و پرس و جو درباره اين صورتجلسه با مسوولان سازمان حفاظت محيط زيست به دليل خاموش بودن هميشگي تلفن همراه آنها به جايي نرسيد. Afra Takhte (4)

نظرات شما عزیزان:

موضوعات مرتبط: جهانگردی و ایرانشناسی ، ،
برچسب‌ها: