غار کیارام  یا غار وسط دل دل در 6 کیلومتری ضلع شرقی روستای فرنگ از

اطلاعات غار کامل نیست و تکمیل خواهد شد       ابزار های سنگی مکشوفه از غار کیارام - مک برنی - گلستان - علیرضا حصارنوی پلان موقعیت ترانشه های کاوش های باستان شناسی مک برنی - غار کیارام - گلستان - علیرضا حصارنوی غار کیارام - گلستان - علیرضا حصارنوی غار کیارام - گلستان - علیرضا حصارنوی غار کیارام - گلستان - علیرضا حصارنوی غار کیارام - گلستان - عکس از امین شادوند غار کیارام - گلستان - عکس از امین شادوند غار کیارام - گلستان - عکس از امین شادوند غار کیارام (روستای پادلدل) - گلستان - عکس از امین شادوند لایه نگاری کاوش های باستان شناسی غار کیارام - مک برنی - گلستان - علیرضا حصارنوی موقعیت روستای کیارام و فرنگ (غار کیارام) - گلستان - علیرضا حصارنوی نشان گردونه مهر بردهانه ورودی غار کیارام - گلستان - علیرضا حصارنوی

 توابع دهستان فارسیان ، بخش گالیکش شهرستان مینودشت قرار گرفته است. و دارای مختصات طول جغرافیایی 38 – 55 و عرض جغرافیایی 13 – 37 و ارتفاع از سطح دریا و آب های آزاد 705 متر می باشد.

      غار وسط دل دل در تیرماه و مرداد ماه 1342 خورشیدی ( 1964 م ) توسط پرفسور مک برنی مورد بررسی ، شناسایی و گمانه زنی باستان شناختی قرار گرفت . هیات عملی دانشگاه کمبریج به سرپرستی وی ، منطقه بین بابل ( مازندران ) و مشهد ( خراسان رضوی ) را مورد بررسی و بازدید قرار داد. هدف هیات علمی یاد شده ، بررسی و شناسایی مکان های پارینه سنگی جدید بود. در طول بررسی خود ، 25 دهانه غار را شناسایی نمودند که تعداد 10 دهانه آن ارزش گمانه زنی باستان شناختی داشتند. غار کیارام یک ، با مختصات طول جغرافیایی 47 – 55 و عرض جغرافیایی 17 – 37 و غار کیارام دو ، با مختصات طول جغرافیایی 47 – 55 و عرض جغرافیایی 14 –37 در استان گلستان قرار گرفته اند. در غار کیارام دو تنها دو عدد فسیل استخوان و چند قطعه سنگ چخماق پیدا کردند.

   این غار برای دومین بار در سال 1379 خورشیدی توسط هیئت بررسی و شناسایی غارهای استان گلستان به سرپرستی جبرئیل نوکنده مورد بازدید ، بررسی و مطالعه قرار گرفت. اولین فصل بررسی و باستان شناسی غارهای استان گلستان در سال 1379 با هدف شناسایی غارهای پیش از تاریخ و مکان های استقراری و ثبت آنها در فهرست آثار ملی کشور انجام گردید. عمده حوزه مطالعاتی آن ، شهرستان مینودشت و بخش گالیکش بود. حاصل این پژوهش ، کشف تعداد 26 دهانه غار و پناهگاه صخره ای بود که از این تعداد 20 دهانه غار دارای آثار استقرارهای مختلف فرهنگی بود. او در بررسی خود در یک غار موفق به کشف مصنوعات و ابزارعای سنگی گردید. دیگر غارهای این منطقه بدون آثار استقراری مشخص از دوره پارینه سنگی بودند. 

غار وسط دل دل در ادبیات باستان شناسی به غار کیارام یک مشهور است ، زیرا هیئت علمی دانشگاه کمبریج از روستای کیارام به غار دسترسی پیدا کردند ، به همین علت نام روستای کیارام را بر روی غار نهادند ، در حالی که این غار در گویش محلی « دره چفت » خوانده می شود و جزء روستای براین است.

     غار کیارام با مشخصات « اثر تاریخی غار وسط دل دل » واقع در شهرستان مینودشت ، 6 کیلومتری ضلع شرقی روستای فرنگ ، بخش گالیکش ، در تاریخ 22/4/79 به شماره 2722 و با قدمت پارینه سنگی میانه و عصرآهن و اسلامی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

مشخصات غار کیارام :

     در جلوی غار یک رودخانه فصلی وجود دارد که 7 متر پایین تر از کف غار است . ارتفاع دهانه غار در بلندترین نقطه در حدود 240 سانتیمتری و کمترین ارتفاع در انتهای آن حدود 20 سانتیمتری است. عمق غار در حدود 24 متر می باشد. از انتهای غار تا 5/19 متری از دهانه غار ، از سقف غار قطرات آب می چکد که در نتیجه آن یک بستر آهکی را تشکیل داده است. کف غار صخره ای بوده و به علت استفاده مستمر برای سکونت دام ( گوسفند و بز و ... ) پوشیده از فضولات می باشد. نور کافی در داخل غار وجود دارد که تقریبا تا انتهای آن روشن است.

     سقف غار از جنس رسوبات سنگی آهکی است، و در آن نحوه قرار گیری رگه های زمین ساختی که به طرز جالبی روی هم قرار گرفته ، بسیار مشخص است. بخشی از سقف غار فرو ریخته و آثار ریزش و آوار در کف غار کاملا مشهود می باشد. در دهانه غار رگه های سیاه رنگ براقی دیده می شود که در استفاده مستمر و استقرار طولانی به وجود آمده است.

     دسترسی به غار بسیار آسان و مسیر رسیدن به آن دشوار نیست. دسترسی آسان، نزدیکی به منبع تأمین آب (رودخانه فصلی جلوی دهانه غار)، روشنایی نسبی داخل غار، امنیت و موقعیت جغرافیایی آن از جمله ویزگی هایی است که سبب برتری این غار و علت استفاده دراز مدت و پیوسته آن در طول تاریخ و استقرار در آن شده است. اطراف غار پوشش جنگلی انبوه و متراکم دارد.

   غار کیارم توسط مک برنی شناسایی شد و مورد گمانه زنی و کاوش باستان شناختی قرار گرفت، که نتیجه آن پیدایش مواد فرهنگی از دوره های اسلامی ،عصر آهن و ابزارهای سنگی دوره پارینه سنگی مشابه فرهنگی موستری بود. مصنوعات و ابزارهای سنگی این غار شامل تراشه ، ابزارهای کوچکی است که مشابه مصنوعات و ابزارهای سنگی فرهنگی موستری غارهای زاگرس و غار تشیک تاش ازبکستان است . بقایای جانوری به دست آمده شامل گاو وحشی ، گوزن قرمز و کرگدن است. غار کیارم تنها محوطه پارینه سنگی است که بقایای کرگردن در آن شناسایی شده است. بقایای جانوری بدست آمده حاکی از وجود یک محیط جنگلی در اطراف غار در آن دوره بوده است . این غار مورد سکونت گروه های شکار و جمع آورندگان غذا بوده است . طبق نظر مک برنی ، احتمالاٌ این مکان به دوره پارینه سنگی میانه (حدود 100 هزار سال پیش) می رسد. و احتمالاٌ در طی یک دوره میان یخچالی یا طی یک دوره کوتاه گرم و در آخرین دوره یخچالی مور استفاده انسان بوده است.

     غار وسط دل دل قدیمی ترین غار مسکونی در شمال کشور (گیلان، مازندران و گلستان) محسوب می گردد. تا کنون سه غار به نام های کمربند ، هوتو (هاتو) و علی تپه در بهشهر مازندران شناسایی و مورد کاوش باستان شناختی قرار گرفته اند که غار وسط دل دل (کیارم) از همه آنها قدیمی تر است.

بر دیواره صخره ا یی  سمت راست دهانه غار (ضلع شمالی)، نگاره گردونه مهر که در داخل یک دایره حجاری شده است را مشهاده نمود . قطر تقریبی داره حدود 10 الی 15 سانتیمتر و عمق حجاری بین 1 تا 3 میلیمتر متفاوت می باشد . جهت حرکت ضلع ها یا شاخه های گردونه مهر در جهت حرکت عقربه های ساعت است. گردونه های مهر هندی (که تیره دیگر از قوم آریایی هستند) بر خلاف جهت حرکت ساعت می باشد. متاسفانه به علت گذشت زمان و جنس صخره ها این نگاره در حال کم رنگ شدن و نهایتاٌ محو کامل می باشد .