دشت مغان

دشت مغان جلگه ای زیبا و چشم نواز در استان اردبیل است. دشت مغان از طرف شمال وشرق به جمهوری آذربایجان از جنوب به شهرستان مشکین شهر و از غرب به ارسباران محدود می گردد. قسمت عمده دشت مغان در جمهوری آذربایجان و بخشی نیز شمالی ترین قسمت استان اردبیل در ایران را تشکیل داده است.

دشت مغان از سه شهر گرمی،بیله سوار و پارس آباد تشکیل شده است. مغان تا سال 1355 یکی از توابع مشکین شهر محسوب می شد و در این سال از شهرستان مشکین شهر جدا و بعنوان یک شهرستان مستقل در چارچوب تقسیمات کشوری به شمار آمد و شهر گرمی به مرکزیت آن تعیین شد.

دشت مغان در قسمت شمالی این منطقه به دشت همیشه بهار ایران معروف است. دشت مغان یکی از قطبهای مهم کشاورزی ودامپروری ایران است . سراسر دشت مغان به علت حاصلخیزی خاک، دمای مساعد وموقعیت خاص منطقه ای زیر کشت اقسام غلات، حبوبات و علوفه قرار می گیرد بی مناسبت نیست که مغان را انبار غله آذربایجان می گویند.

بطور کلی چهره طبیعی دشت مغان به سه قسمت کوهستانی، کوهپایه ای و جلگه ای تقسیم میشود:

نواحی کوهستانی دشت مغان :

ارتفاعات جنوب، جنوب غرب و غرب منطقه راشامل می گردد که با شیب بیش از۱۰درصد از ارتفاع حداقل ۱۰۰متر به سمت جنوب و غرب برمیزان ارتفاع افزوده شده وتا حدود۷۰۰متر می رسد. دهستان قشلاق غربی، قسمتهای از بخش اصلاندوز، بخش مرکزی و دهستان قشلاق شمالی در این نواحی قراردارند.

نواحی کوهپایه ای دشت مغان :

بطور کلی زمین های کمتراز۱۰۰مترارتفاع متصل به کوهستان تا نزدیک جلگه را می توان جزو این ناحیه به حساب آورد. شیب زمین در این نواحی حدود ۱ تا ۱۰ درصد می باشد، کلا اراضی مساعدبرای فعالیتهای کشاورزی ودامپروری وسکونت انسانی محسوب می گردد.قسمتهایی از بخش تازه کند، بخش مرکزی، دهستان قشلاق شمالی و بخش اصلاندوز در این نواحی واقع شده اند.

نواحی جلگه ای دشت مغان :

درشمال منطقه با شیب بسیار ملایم، کمتر از 5 درصد تا سواحل رود ارس گسترش دارد و به دلیل وجود خاک های آبرفتی دانه ریز و رسوبی و حاصلخیز تماما زمینهای عمده کشاورزی را تشکیل داده و از تراکم زیاد جمعیت برخوردار می باشد. این نواحی تا ارتفاع حداقل ۳۰متر از سطح دریا در منتهی الیه شمال شرق منطقه در دهستان ساوالان تداوم می یابد.

محیط زیست دشت مغان:

براساس مطالعات به عمل آمده توسط گروه پرنده شناسی سازمان حفاظت محیط زیست کشور در تالاب های دشت مغان انواع پرندگان کوچنده آبزی همچون پلیکان خاکستری، اردک چشم طلایی، اردک تاجدار، مرکوس سفید، قوی گنگ، قوی فریادکش، قوی کوچک، غاز خاکستری و بالکان کوچک مشاهده شده است .

آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی منطقه مغان عبارتند از قلعه اولتان مغان، برج قارلوجا، تپه خرمن، تپه نادر اصلاندوز، پل تاریخی خمارلو - مغان، زیستگاه خروسلوی مغان، زیستگاه آقابابا ، زیستگاه حسن دره سی، گورستان اصلاندوزمغان، گورستان کورلار کورعباسلوی مغان، دریاچه سد شهرک مغان، سواحل زیبای آراز چایی (رود ارس)، جنگل های مغان

تپه نادری (نادرشاه افشار) اصلاندوز مغان :

تپه عظیم نادر در جنوب غربی شهر اصلاندوز مغان در تلاقی رودخانه آراز (ارس) و قره سو (دره رود) قرار دارد. بلندی این تپه 30 متر و محیط اطراف آن حدود 1500 متر و طول آن 120 متر و عرض آن حدود 100 متر است. به ظاهر تپه نادری از هزاره اول پیش از میلاد تا اواخر سده یازدهم هجری قمری مسکون بوده شاید قدمت آن تا هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد نیز برسد. از اشیای مکشوفه در تپه نادری می توان سفال خشت پخته دوران پارتی، سفالهای منقوش دوره اسلامی، تعداد زیادی سنگ انسبیدین به حالت تیغه و سنگ خام را نام برد. تپه نادری از منظر تاریخی قابل توجه است در این مکان بود که نادرشاه جهت خلع شاه طهماسب دوم صفوی انجمن بزرگی تشکیل داد و سران کشور و بزرگان را به دشت مغان فرا خواند که منجر به خلع طهاسب میرزا و رسیدن وی به تخت سلطنت شد.

قلعه اولتان:

قلعه اولتان در 500 متری روستای اولتان، کنار رودخانه آراز (ارس) قرار دارد و در زمین صافی به ابعاد 800*400 متر بنا گردیده است. دور تا دور قلعه اولتان را دیوار بزرگ خشتی به قطر 92/5 متر احاطه کرده و آثار خندق بزرگی به عرض 30 متر که سه سمت آن را فرا گرفته، دیده می شود. جبهه شمالی آن رود آراز (ارس)،و روستای اولتان در قسمت جنوبی این قلعه است وضع ظاهری ساختمان مانند قلاع نظامی است. بانیان نخستین قلعه اولتان، اشکانیان بوده اند و به واسطه استحکام و موقعیت مناسبی که این قلعه داشته تا قرن دوازدهم هجری از آن استفاده شده است. سفالهای بی نظیر و متنوع دوره های مختلف اسلامی قلعه اولتان در خور توجه است. درون محوطه قلعه اولتان نیز تپه هایی وجود داردکه واحد های کوچک ساختمانی بوده و ساختمانه های عمده و اصلی در ضلع شرقی قرار داشته، که به علت تغییر مسیر رودخانه آراز (ارس) قسمتی از آن شسته شده و از بین رفته و با وجود این، قسمت اعظم آن هنوز در زیر خاک مدفون است.

گورستانهای قدیمی:

در پهنه دشت مغان همه جا، گورستانهای وسیع و اغلب منسوب به هزاره اول ق.م وجود دارد که بیشتر آن ها در معرض تجاوز و حفاری قاچاق قرار گرفته و می گیرد.
در نزدیکی اصلاندوز، گورستان های قوش اوتران، قلی بیگلو، افجی، گدایلو و کرار کورعباسلو واقع، که مربوط به هزاره اول پیش از میلاد است. همچنین منطقه مقصودلوی کورعباسلو مدفن شهدای جنگهای 10 ساله میان امپراطوری روسیه تزار و قشون دولت ممالک محروسه قاجار (قاجار قورونموش مملکتلری) به فرماندهی ژنرال عباس میرزا می باشد.
گورستانهای باستانی در دامنه کوهها و رودخانه ها که آفتابگیر و رو به مشرق و طلوع آفتاب است انتخاب شده زیرا آفتاب و آب در مذهب میتراییسم جنبه تقدس دارد، گورستانهای مربوط به هزاره پیش از میلاد قلی بیگلو و قوش اوتران و سایر گورستانهای مکشوفه و گورستانهای عهد ساسانی (افجی) بدون استثنا دارای چنین مشخصاتی هستند. طرز تدفین بواسطه آهکی بودن خاک که باعث از بین رفتن و پوسیدگی استخوان می شود، به طور کلی معلوم نشد اما قلعه استخوانهای کوچک کاسه سر و قلم پا نشان می دهد که جهت مردگان شرقی، غربی و سر و صورت روبروی آفتاب قرار داشته است.

قیز قلعه سی:

تاریخ این قلعه سال 629 است. در کنار رودخانه برزند در 17 کیلومتری شمال گرمی مغان دژ مستحکم و بزرگی جلب توجه می کند که به قیز قلعه سی مشهور می باشد و یکی از قلاع متعددی است که با نام قلعه دختر در سرتاسر کشور شناخته شده است. مصالح قیز قلعه سی از قلوه سنگ و ملات ساروج است و در حال حاضر از آن، دو دیوار ناقص و دو برج باقی مانده است. سبک و نام بنا، قدمت آن را به دوران اشکانی و ساسانی منسوب می کند.

چشمه طبیعی مازافا و آب شفابخش سنگ کلیه و چوبان سنگی :

از روستای صلوات که بطرف مشگین شهر حرکت می کنیم 20 کیلومتر آن طرف تر به سه راهی بر می خوریم که تابلوی آبی ناخوانایی بچشم می خورد که به زحمت می توان نام روستای مازافا را بر روی آن خواند. کمی که به جلوتر می رویم در سمت چپ خودمان کوهپایه سنگی را می بینیم که به روایت اهالی روستای مازافا و بر اساس قصه کهن این دیار آن را چوبان داشی یا چوپان سنگی می نامند. به روایتی چوپان ناشکری با گوسفندان و گله خویش در بالای آن کوه به سنگ تبدیل شده و قدمت آن شاید به هزاران سال پیش بر می گردد. از وسط روستای مازافا عبور کرده و دو کیلومتر راه خاکی را طی کرده تا می رسیم به چشمه آب معدنی مازافا، چشمه مازافا درمان سنگ کلیه است و افراد زیادی گویا با مراجعه به این روستا و خوردن آب این چشمه برای همیشه از سنگ کلیه راحت شده اند.

عشایر مغان :

آنچه درباره عشایر مغان گفتنی است این است که این قشر مردمانی پاک سرشت، مهمان نواز، صمیمی، معصوم، سختکوش و استوار هستند که با پوستی خشکیده و سوخته در دامنه کوهها و ضخره ها و پهنه دشتها به دنبال گوسفندان خود، برای بقا، با طبیعت خشن در ستیز و نبردند. انسانهای کوچ نشینی که پس از سپری شدن قرنها تبدیل به مردمانی خودکفا با فرهنگی اصیل و غنی شده اند و تا به امروز نیز توانسته اند با وجود همه مشکلات و کاستیها و بی توجهی ها، همچون کوه استوار مانده و خود را حفظ نمایند.

نظرات شما عزیزان:

موضوعات مرتبط: جهانگردی و ایرانشناسی ، ،
برچسب‌ها: